Ołtarz cudownego krucyfiksu królowej Jadwigi, płyta z inskrypcją, 1743-1745
czarny marmur z Dębnika, 1743-1745, proj. Francesco Placidi (?)
Kraków, katedra na Wawelu
Płyta w predelli ołtarza z czarnego marmuru z Dębnika, ustawionego w płn.-wsch. narożniku obejścia katedry na Wawelu. Wyryta złoconymi literami inskrypcja łacińska, odnoszącą się do dziejów cudownego krucyfiksu:
HAEC SALVATORIS NOSTRI IESU CHRISTI CRUCI AFFIXI EFFIGIES
QUAE IN ICONOTHECA ISTA DEBITO CUM HONORE SERVATUR
COLLOQIUM FECIT
(UT MAIORUM HABET TRADITIO)
CUM DIVA HEDIGE POLONIAE RGEINA
LUDOVICI HUNGARORUM & POLONORUM REGIS FILIA // VLADISLAI IAGIELLONIS PRIMA CONIUGE
PIETATE EXQUISITA DUM VIVERET // POST MORTEM VERO VARIIS MIRACULIS ILLUSTRI
TU ETIAM HOSPES SIGNA VULNERUM EIUSDEM DOMINI TUI
SINE VOCE HIC TE ALLOQUENTIA AUDI,
& QUAM GRATUS ERGA EA FUERIS TECUM COGITA
W latach 1743-1745 dziekan kapituły katedralnej ks. Michał Wodzicki ufundował kamienny ołtarz, w miejscu starego, średniowiecznego tryptyku mieszczącego cudowny krucyfiks królowej Jadwigi. Został on odkuty w późnobarokowych formach z czarnego marmuru z kamieniołomów w Dębniku, zapewne wg proj. Franciszka Placidiego. W części środkowej nowego ołtarza pozostawiono krucyfiks i towarzyszące mu figury Marii i św. Jana, a na predelli umieszczono napis, który widniał już na wcześniejszym ołtarzu (niestety daty jego powstania nie znamy): To Zbawiciela naszego Jezusa Chrystusa przypiętego do krzyża wyobrażenie, które w ołtarzu tym z należnym honorem jest przechowywane, przemówiło (jak głosi tradycja przodków) do błogosławionej Jadwigi, królowej Polski, córki Ludwika – króla Węgrów i Polaków i Władysława Jagiełły pierwszej małżonki, za życia z pobożności, po śmierci zaś z licznych cudów sławnej. Tu zaś gościu znaki tegoż Pana twojego bez głosu do ciebie mówiące – usłysz i jak wielką wdzięczność jesteś mu winny – rozważ). Wskazuje on wyraźnie, że rzeźbę od początku traktowano jako bardzo ważną pamiątkę przeszłości, a kolejne ołtarze jako jej uroczystą oprawę. Świadczy o tym dobitnie słowo ICONOTHECA, dołowanie – miejsce przechowywania obrazów, wizerunków.
Jest to kapitalny przykład „adaptacji” średniowiecznego obrazu, a zaaranżowane w podobny sposób średniowiecznej figury można znaleźć w kościołach różnych wyznań właściwie we wszystkich krajach. W Krakowie przykładem służyć może tzw. „piękna” Pietá w kościele św. Barbary, która w r. 1677 została odnaleziona w ciemnym korytarzu klasztoru jezuitów i niemal natychmiast wzmiankowana jako peculiari artificio elaborata i ex lapide secto admirabili arte elaborata (opracowana ze szczególnym artyzmem i z kamienia wycięta szczególną kunsztowną robotą). Później przez dwieście lat była ona eksponowana we wspaniałym, barokowym ołtarzu z r. 1731 w otoczeniu licznych wotów: w sukience srebrnej, baweciku i fartuszku złotem floresowatym. W Krakowie zachował się też szereg średniowiecznych krucyfiksów, które ze względów kultowych pomieszczono wtórnie w barkowych ołtarzach (m.in. u Cystersów w Mogile, a także w kościołach św. Marka i św. Barbary).
Zdajemy sobie wszyscy dobrze sprawę, że wejść do tej Katedry nie można bez wzruszenia. Więcej powiem: nie można do niej wejść bez drżenia wewnętrznego, bez lęku bo zawiera się w niej - jak w mało której Katedrze świata - ogromna wielkość, którą przemawia do nas cała nasza historia, cała nasza przeszłość.
Kardynał Karol Wojtyła